Filmlerde tekerlekler niçin ters döner?

Bunun için önce şunu bilmemiz lazım. Filim kamerası ile fotoğraf makinesi
arasında teknik açıdan büyük bir fark yoktur. Fotoğraf makinesinde her
deklanşöre basışta film karesine bir görüntü kaydedilir, film kamerasında ise
akan film üzerinde saniyede 24 görüntü karesi kaydedilir. Bunu aynı hızda
perdeye yansıtırsanız gözümüz arka arkaya gelen karelerdeki küçük farkları
algılayamaz, devamlı ve hareketli bir görüntü olarak görür.

Şimdi gelelim filmlerdeki tekerlekler meselesine. Kovboy filmlerindeki at
arabalarının veya trenlerin tekerlekleri aracın hareketi ile ileriye doğru dönmeye
başlar. Aracın hızı arttıkça perdede görüntüdeki tekerleğin dönüş hızı gittikçe
yavaşlar, bir an durma noktasına gelir ve sonra araç ileri doğru gitmesine
rağmen tekerlekler tersine dönmeye başlarlar, daha doğrusu gözümüze öyle
görünürler.

Tekerlekleri saniyede 24 defa dönen ve hızla giden bir at arabasını düşünelim.
Bunu saniyede 24 kare çeken bir kamera ile görüntülersek her kare tekerleğin
aynı pozisyonunu aynı noktada görüntüleyeceği için gözümüz tekerleği
duruyormuş gibi algılar. Tekerleklerin dönüş hızına bağlı olarak filmin her
karesi tekerleğin tam tur atmamış halini görüntülerse bu sefer de tekerlekler
geri dönüyormuş gibi görünürler. Gerek at arabaları ve gerekse trenlerde
tekerleğin merkezi ile çevresi arasında bağlayıcı elemanlar olduğundan bunların
pozisyonları ve sayıları daha değişik dönüş hızlarında da benzer görüntüyü
vererek gözü iyice yanıltır. Bu tekerlekler düz daire şeklinde bir kapakla
kapatılmış olsalar bu görüntü yanılgısı olmayabilir.
Sinema konusunda en çok merak edilenlerden biri de sessiz sinema zamanındaki
eski filmlerde insanların niçin hızlı hareket ettikleridir. Aslında bunun iki
nedeni vardır. Birincisi ilk filmlerin saniyede 16 görüntü geçecek şekilde
çekilmesidir. Bunlar günümüzün saniyede 24 görüntü veren makinelerinde
oynatıldığı zaman hareketler neredeyse yüzde elli hızlanmaktadır.
Diğer sebep ise eski filmlerin çoğunluğunu oluşturan komedilerin bu şekilde
gösterilmesinin filmi daha gülünç kılmasıdır. Bu nedenle o zamanlarda, yani
1915 yılı civarında bile bazı komedi filmleri düşük hızda çekilir, saniyede 16
görüntü hızıyla oynatılarak karakterlerin daha komik görüntü vermeleri
sağlanırdı. Günümüzdeki filmlerde bile bazen karakterler hızlı hareket
ettirilerek komedi, yavaş hareket ettirilerek romantizm veya daha fazla şiddet
etkisi yaratma yollarına başvuruluyor.

Tamer Korugan